هندوانه ( نام علمی : Citrullus lanatus ) نوعی بوته و میوه از دسته صیفی‌جات است که در جالیز رشد می‌کند.
اصل این میوه از هندوستان بوده‌است چنان که از ریشه‌ی کلمه [=منسوب به هندوان] بر می‌آید. گونه کامل‌تر نام آن « خربزه هندوانه » بوده‌است. هندوانه پس از آمدن به ایران به عربستان راه یافت و از آنجا به اندلس رسید و از اندلس به ناحیه‌های دیگر اروپا راه یافت . از فارس‌نامه‌ی ابن بلخی بر می‌آید که در فهرج ( یکی از شهرهای استان کرمان ) هندوانه‌های بزرگی به عمل می‌آمده‌است ؛ چنان که گوید « به فهرج خربزها بود نیکو و شیرین و بزرگ و هندویانه بدان رتبه که دو از آن خربزه بر چهارپایی نهند » .
در گذشته به این میوه تربوزه می‌گفته‌اند که هم اکنون در افغانستان و تاجیکستان به هندوانه تربوزه گفته می‌شود .
هم اکنون هندوانه در شهرهای شمالی ایران و شهرهای استان خوزستان و کرمان و در استان فارس شهرستان اقلید به صورت وسیع کاشت می شود .
ریشه‌ی کلمه‌ی هندوانه از کلمه‌ی وانا که معنی هندوانه در زبان هندیست گرفته شده‌ است و ایرانیان قدیم آن را هندو وانا و هم اکنون هندوانه می‌گویند .